κίνητρο επίτευξης - στοχοθεσία...

Η πορεία της ζωής ενός ανθρώπου διαμορφώνεται από στόχους μικρούς ή μεγάλους, συνειδητούς ή ασυνείδητους. Ένστικτα, πάθη και ορμές ωθούν το άτομο σε ανάλογες δράσεις και επιλογές. Στην προκειμένη περίπτωση θα εξετάσουμε τους στόχους εκείνους που αφορούν την επιτυχία σε «συνθήκες όπου απαιτείται ποιότητα στην επίδοση», στόχους, δηλαδή, απόλυτα συνειδητούς, όπου «το άτομο γνωρίζει πως η επιτέλεση του έργου του θα αξιολογηθεί με βάση κάποια τυπικά κριτήρια ποιότητας». Το να βρεθεί κανείς σε μια γενική περίσταση επίτευξης είναι κάτι που συμβαίνει από τα πρώτα, κιόλας, μαθητικά του χρόνια. Η είσοδός του, ωστόσο, σε μια ειδική περίσταση επίτευξης, η οποία «αφορά στη θέσπιση συγκεκριμένων στόχων και σκοπών και επιλογή των ενεργειών που θα οδηγήσουν σε αυτούς», προϋποθέτει ένα ικανό κίνητρο, το οποίο με τη σειρά του εξαρτάται τόσο από την προσωπικότητα του ατόμου και τις προσδοκίες του, όσο και από την αξία του ίδιου του επιτελούμενου έργου. Η προσωπικότητα – η οποία, σύμφωνα με τον Murray, «μπορεί να περιγραφεί μέσα από μια σειρά θεμελιωδών ψυχοκοινωνικών αναγκών», όπως η ανάγκη της προστασίας, της αναγνώρισης, της συνεργασίας, της απόκτησης αγαθών, της σύναψης κοινωνικών σχέσεων κ.α.– είναι αυτή που διαμορφώνει το προσωπικό κίνητρο (Ms), έναν παράγοντα υποκειμενικό μεν, πολύ βασικό δε, για τον προσανατολισμό του ατόμου προς την επιτυχία. Μεγάλη σημασία έχει, επίσης, η προσδοκία που τρέφει το άτομο για την επιτυχία του (Ps) αλλά και η ίδια η αξία της επιτυχίας (Is), η οποία, βέβαια, αφορά στην «υπερηφάνεια που, το άτομο, αισθάνεται μετά την επίτευξη ενός δύσκολου και σημαντικού έργου». Είναι φανερό πως η προσδοκία της επιτυχίας συνδέεται άμεσα με τη δυσκολία του έργου. Εύκολος στόχος συνεπάγεται μεγάλη πιθανότητα επίτευξής του, που σημαίνει μικρή αξία επιτυχίας του˙ δύσκολος στόχος συνεπάγεται μικρή πιθανότητα υλοποίησής του, αν και μεγάλη αξία επιτυχίας του. Έργα μέσης δυσκολίας είναι, συνεπώς, αυτά που ελκύουν τα άτομα τα οποία προσανατολίζονται προς την επιτυχία. Ούτε τα πολύ εύκολα, αφού δεν προκαλούν το ενδιαφέρον τους, ούτε, όμως, και τα πολύ δύσκολα λόγω της μικρής πιθανότητας υλοποίησής τους. Σύμφωνα με τον Atkinson, η προσδοκία επιτυχίας διαμορφώνεται τόσο από τις προηγούμενες ανάλογες εμπειρίες του ίδιου του ατόμου, όσο και από τις πληροφορίες «σχετικά με την επίτευξη άλλων ατόμων στην περίσταση αυτή», ενώ, κατά τον Tolman, επηρεάζεται, κυρίως, από την ποιότητα και την ποσότητα «των αμειφθεισών δοκιμών». Η προσδοκία της αμοιβής έχει να κάνει με τη συμπεριφορά, ως αποτέλεσμα συνειρμών που συνδέουν ένα ερέθισμα με την απάντηση σε αυτό. Ως εκ τούτου, θα μπορούσαμε να πούμε, ότι η θεωρία για το κίνητρο επίτευξης συγγενεύει με τις συνειρμικές θεωρίες. «Στόχος», όμως, σημαίνει «αντικείμενο προσπαθειών», ενώ «σκοπός: το απώτερο σημείο στο οποίο αποβλέπουν οι ενέργειες, οι σκέψεις ή οι αποφάσεις μας.» (Λεξικό Νέας Ελληνικής Γλώσσας Γ. Μπαμπινιώτη) Σύμφωνα με τους παραπάνω ορισμούς, η στοχοθέτηση δεν αφορά παρά στην επιλογή συγκεκριμένων ενεργειών που αποβλέπουν στην επιδίωξη ενός μεγαλύτερου σκοπού. Θέτω έναν σκοπό για την κατάκτηση του οποίου προσηλώνομαι στην επιδίωξη μια σειράς μικρότερων στόχων. «Αποσκοπώ: αποβλέπω», ήτοι, «στην επίτευξη συγκεκριμένου αποτελέσματος, παύω να κοιτάζω οτιδήποτε άλλο, συγκεντρώνοντας το βλέμμα και την προσοχή μου σε αυτό.» Μιλάμε, λοιπόν, για «θέσπιση στόχων και σκοπών», για ενέργειες, δηλαδή, που, μάλλον, έχουν να κάνουν με τη συνολική στάση και την αυτοπραγμάτωση του ατόμου, παρά με επιμέρους συμπεριφορές και παρορμητικές αποφάσεις. Ώστε το κίνητρο επίτευξης αφορά στις γνωστικές θεωρίες, που σημαίνει πως είναι μετρήσιμο και πως από τη μελέτη συνδυαστικών αποτελεσμάτων είναι δυνατόν να εξαχθούν βάσιμα επιστημονικά συμπεράσματα. Ερευνητές του κινήτρου επίτευξης, για παράδειγμα, «έχουν, επανειλημμένα, χρησιμοποιήσει την ιδέα της πληροφόρησης για την πιθανότητα επιτυχίας, προκειμένου, η υποκειμενική εκτίμησή της, να κρατηθεί σταθερή, υπό διάφορες συνθήκες». Η υποκειμενικότητα, άρα, του προσωπικού κινήτρου καταλήγει μέσω της επαγωγικής γενίκευσης σε επιστημονική αντικειμενικότητα. Βιογενείς και κοινωνιογενείς ορμές καθορίζουν την προσωπικότητα ενός ατόμου και εξωτερικοί παράγοντες τις προσδοκίες του. Είμαστε, επομένως, δέσμιοι ενστίκτων, παθών και πιθανοτήτων. Είναι, άραγε, ουτοπικό να θέτουμε υψηλούς σκοπούς που υπερβαίνουν την παρούσα κατάσταση των δυνατοτήτων μας; Αυτό, βέβαια, εξαρτάται σημαντικά από το εσωτερικό μας κίνητρο. Ας μην ξεχνάμε, εξάλλου, ότι τίποτα ποτέ δεν υλοποιήθηκε, χωρίς πρώτα κάποιος να το έχει οραματιστεί...

ΚΙΝΗΤΡΟ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ...

Το κίνητρο επίτευξης αναφέρεται στους στόχους που θέτει το άτομο στη ζωή του, η πραγμάτωση των οποίων γίνεται σε συνθήκες όπου απαιτείται υψηλή επίδοση. Επίσης συνδέεται με ανάγκες του ατόμου, ως στοιχεία της προσωπικότητάς του και γι’ αυτό χαρακτηρίζεται από σταθερότητα. Το εν λόγω κίνητρο ονομάζεται Aνάγκη για Eπίτευξη (Need to Achieve – N Ach) και υπολογίζεται με αριθμητική κλίμακα από το Thematic Apperception Test – TAT. Διακρίνουμε δύο τάσεις με τις οποίες εκδηλώνεται το κίνητρο επίτευξης: α) την τάση για προσέγγιση του έργου και β) την τάση για αποφυγή του έργου. Η πρώτη τάση ορίζεται ως Τάση για Eπίτευξη Επιτυχίας (Tendency to Achieve Success – Is) και αντιστοιχεί στο κίνητρο του ατόμου να εισέρθει σε μια ειδική περίσταση επίτευξης, δηλαδή σε μια περίσταση όπου το άτομο έχει επίγνωση ότι το έργο του θα αξιολογηθεί με τυπικά κριτήρια ποιότητας. Η τιμή της Ts καθορίζεται από τρεις παράγοντες: 1) το Κίνητρο για Επιτυχία (Motive for Success – Ms), το οποίο είναι σχετικά σταθερό στοιχείο της προσωπικότητας, 2) την Πιθανότητα που κατά το άτομο υπάρχει για Επιτυχία σε ένα ειδικό έργο και 3) την Αξία της Επιτυχίας σε αυτό το ειδικό έργο (Incentive Value of Success – Is). Αυτοί οι παράγοντες συνδυάζονται πολλαπλασιαστικά για να διαμορφώσουν την τιμή της Τάσης για Επιτυχία. Δηλαδή: Ts = Ms x Ps x Is. Ειδικότερα όσον αφορά στην πιθανότητα επιτυχίας, αυτή σχετίζεται με την προσδοκία ή την πρόβλεψη πως μια εργασία με συγκεκριμένο στόχο θα ευοδωθεί. Επηρεάζεται κυρίως από τις αμοιβές για κάθε προσπάθεια του ατόμου, αλλά για ορισμένους επιστήμονες συνδέεται και με πιο αντικειμενικά και σταθερά κριτήρια, όπως είναι η πληροφόρηση για την επιτυχία άλλων ατόμων σε ένα δοσμένο έργο. Επίσης η αξία της επιτυχίας συνδέεται με την υπερηφάνεια που το άτομο νιώθει μετά την επίτευξη ενός σημαντικού στόχου και είναι συνάρτηση της δυσκολίας του έργου, πράγμα που σημαίνει πως είναι αντιστρόφως ανάλογή προς την πιθανότητα επιτυχίας και η τιμή της υπολογίζεται ως Is = 1-Ps. Αν καταρτίσουμε έναν πίνακα για την τάση για επιτυχία και συγκρίνουμε δύο περιπτώσεις με σταθερό κίνητρο επιτυχίας (στη μία υψηλό και στην άλλη χαμηλό) και αντικαταστήσουμε τις τιμές για την πιθανότητα και την αξία της επιτυχίας, θα εξαγάγουμε ενδιαφέροντα συμπεράσματα, τα σημαντικότερα εκ των οποίων είναι: 1) για την τάση για επιτυχία καθοριστικό ρόλο παίζουν τα έργα μέσης δυσκολίας, όπου εμφανίζεται η υψηλότερη τιμή Ts, 2) επίσης σημαντικό ρόλο παίζει η τιμή του κινήτρου επιτυχίας και 3) τα άτομα που είναι που είναι προσανατολισμένα στην επιτυχία θα επιδιώκουν να εμπλέκονται σε έργα μέσης δυσκολίας και θα αποφεύγουν τα έργα μικρής ή πολύ μεγάλης δυσκολίας…

"ΑΜΕΣΟΣ ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗ" - ΕΝΑ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΗΜΑ

Ένα μορφωτικό εγχείρημα / επιστημονικό – παιδαγωγικό εργαστήρι / σχολείο για τη Γνώση και την Επιστήμη.

Πρόκειται για ένα μορφωτικό εγχείρημα που στηρίζεται στη διδασκαλία και στην εμβάθυνση – προώθηση της επιστημονικής μεθόδου και θεωρίας. Με γνώμονα τη φιλοσοφική προσέγγιση του επιστητού, αντλεί στοιχεία από τους χώρους της Γνωσιολογίας, της Γλωσσολογίας, της Θεωρίας της Λογοτεχνίας, της Λογικής, με έμφαση στην Παιδαγωγική. Επεκτείνεται και στο χώρο της Αστροφυσικής και της Κοσμολογίας, προωθώντας τη διαθεματικότητα και την διεπιστημονική προσέγγιση των ζητημάτων της γνώσης, με επιστέγασμα τη Φιλοσοφία.

Οι κύριοι στόχοι του εγχειρήματος είναι, συνεπώς, μορφωτικοί και επιτυγχάνονται μέσα από την διδακτική διαδικασία, τα μαθήματα, τα οποία πραγματοποιούνται συστηματικά, (σχεδόν) σε καθημερινή βάση.

Θεωρούμε ότι μέσα από τη μόρφωση, την επιστημονική γνώση, την παιδεία και την παιδαγωγική μπορεί να αλλάξει η στάση και η συμπεριφορά των ατόμων απέναντι στο περιβάλλον τους, δημιουργώντας ελεύθερους, ενεργούς και αυτόνομους πολίτες, που θα συμβάλουν στην επίλυση των σοβαρών προβλημάτων στην κοινωνία, τον πολιτισμό και το περιβάλλον.

Αυτό που κάνουμε πράξη είναι και η πρότασή μας, η μορφωτική διαδικασία, η παιδεία και η επιστημονική γνώση.

Διαπιστώνουμε πως το σοβαρό μορφωτικό έλλειμμα των ατόμων είναι ένα από τα κομβικά προβλήματα της κοινωνίας, και βρίσκεται στη βάση και πολλών άλλων σημαντικών προβλημάτων και παρακμιακών φαινομένων.

Από την άλλη, βέβαια, δεν μπορούμε να μην αναγνωρίσουμε πως η Γνώση και ο Λόγος εμπεριέχουν το στοιχείο της Δράσης γιατί πραγματώνονται και ολοκληρώνονται μέσα στο κοινωνικό πεδίο και αποσκοπούν στο να εξορθολογίσουν, με βάση επιστημονικά κριτήρια και μεθόδους, την ανθρώπινη δράση και την οργάνωση της κοινωνικής ζωής. Συστατικό τους στοιχείο είναι η ενοποίηση του κόσμου, άρα και η άρση των διαχωρισμών, των κατακερματισμών, των ανορθολογισμών και αντιφάσεων σε κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό επίπεδο.

ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΚΑΙ Η ΣΗΜΑΣΙΑ (αποσπάσματα συζήτησης)

«Το νόημα το προσλαμβάνουμε, αναγκαστικά, νοθευμένα μέσω της ψυχολογίας και της παράστασης. Είναι ζήτημα ορθολογικό. Το νόημα αυτό καθεαυτό αναφέρεται στη λογική, στη σκέψη πριν γίνει γλώσσα. Όταν γίνει γλώσσα είναι πια νοθευμένο… Η κοινή αντίληψη θεωρεί το νόημα κρυπτικό. Οτιδήποτε δεν είναι εμπειρικό, η κοινή αντίληψη το θεωρεί κρυπτικό, κάτι που αναφέρεται στο συναίσθημα, στην ψυχολογία. “Η γλώσσα είναι ο κόσμος μου” έλεγε ο Wingensttein. Ο Wingensttein, όμως, δεν ήξερε καλά μαθηματικά. Η αδυναμία του αυτή τον έκανε να στραφεί προς τη συνδηλωτική πλευρά της γλώσσας, τη λογοτεχνική. Ο ιδρυτής της θεωρίας του νοήματος είναι ο Frege, ο οποίος μίλησε για τη μαθηματική δομή της γλώσσας (λογική κατασκευή) και συνεχιστής της ο Wingensttein. Ο Frege μας δείχνει ότι ολόκληρη η γλώσσα είναι μεταφορική (λογοτεχνική) και μας αποπροσανατολίζει. Αποδίδει το νόημα νοθευμένα. Γίνεται μια δεύτερη, πολλαπλασιαστική ανοικείωση προκειμένου να αποδοθεί το νόημα. Ο Wingensttein, λέει ότι καθώς είμαστε γλωσσικά όντα “η γλώσσα είναι ο κόσμος μας”, αλλά ο Frege, ότι “το αλφάδι είναι τα μαθηματικά”… Οι άνθρωποι κινούνται από κίνητρα άλλοτε γνήσια κι άλλοτε κίβδηλα. Τι άμυνες έχουμε; Δεν ελέγχουμε ό,τι κάνουμε και μπαίνουμε σε μια διαδικασία νεύρωσης. Έτσι λειτουργούν οι κοινωνίες. Αναπτύσσονται συνεχώς περίεργες διαδικασίες μέσω εκλογικεύσεων, προβολών, μεταθέσεων κι αυτό που τα “καλύπτει” όλα είναι η γλώσσα και η μορφή. Όσο πιο βαθιά εισχωρούμε στη δομή μιας πρότασης, τόσο πιο κοντά είμαστε στη μαθηματική της δομή, τόσο πιο κοντά στην αλήθεια. Για παράδειγμα, το “μεταδίδω γνώση” είναι εξουσιαστικό. Το σωστό είναι “προκαλώ γνώση”. Ο δάσκαλος πρέπει να είναι προβοκάτορας κι όχι εξουσιαστής. Ο δάσκαλος πρέπει να είναι αποστασιοποιημένος και ουδέτερος. Χρειάζεται αποκάλυψη αυτών που γίνονται. Πώς; Γιατί; Ποια είναι η αλυσίδα των διαδικασιών; Κάνουμε πράγματα και δεν γνωρίζουμε γιατί. Πρέπει να πάψουμε να είμαστε χιμπατζήδες… Είναι, βέβαια, δύσκολο να είσαι διαφορετικός, γιατί υπάρχει ο φόβος της περιθωριοποίησης. Μέσα σε μια ομάδα ο φόβος αυτός αμβλύνεται. Ο φοβικός άνθρωπος είναι που θέλει και επιζητά την ομάδα… Το νόημα, λοιπόν, συνάπτεται με τη σκέψη. Λογοτεχνία και επιστήμη είναι συσχετιστικές έννοιες. Όπου υπάρχει το θυμικό, δεν μπορεί να παρέμβει ο λόγος. Και, βέβαια, η τάση μας είναι σε μια ανάβαση τρίτη, που δε μας αφορά, όχι στον εαυτό μας, κι αυτό επειδή δεν το αντέχουμε… Η συνάρτηση είναι ένα προς ένα αντιστοιχία, είναι μια ειδική απεικόνιση। Η φυσική γλώσσα μας δίνει μια απλή απεικόνιση της πραγματικότητας και όχι συνάρτηση. Κατά τον Frege προϋπάρχει (a-priori) η δομή της έννοιας “ανοιχτή” όπου τα αντικείμενα μπαίνουν και “κλείνει”.

Τελικά, η ερμηνευτική επιστήμη γνωρίζει ήδη πως το Νόημα (η Λογική Σκέψη) και η Σημασία (αληθοτιμή-αλήθεια ή ψεύδος) μετακομίζει (αναγκαστικά), καθώς εκδηλώνεται στον Κόσμο, στην Ψυχο-λογία και στην Εικόνα-Παράσταση. Συνεπώς, ερμηνεύει-εξηγεί τόσο τον κόσμο όσο και τον άνθρωπο χρησιμοποιώντας αναλόγως τη λογική ανάλυση-σύνθεση επιφανειακής-βαθιάς δομής τόσο στην επιστήμη όσο και στη λογοτεχνία.»